I Σ Τ O P I Α

ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Από τους πρώτους αιώνες της 2ης χιλιετίας π.χ. στη περιοχή της Δυτικής Νότιας και Κεντρικής Μακεδονίας ζουν οι Μακεδόνες. Ήταν ελληνόφωνη φυλή, αλλά θα παραμείνει για αιώνες μακριά από τη ραγδαία πολιτιστική ανάπτυξη άλλων συγγενών φύλων, που έχουν μετακινηθεί νοτιότερα και έχουν έρθει σ' επαφή με προελληνικούς πληθυσμούς κυρίως στα νησιά.
Η περιοχή της Φλώρινας ονομάζεται ΛΥΓΚΗΣΤΙΣ και περιλαμβάνει τα εδάφη από τη λίμνη Λιχνίτιδα (Αχρίδα) μέχρι το όρος Βόρας (Καϊμακτσαλάν).
Προς Β είχε τη Πελαγονία προς Ν την Ορεστιάδα και την Εορδαία. Πριν να υπαχθεί στο μακεδονικό βασίλειο αποτελούσε ανεξάρτητη επικράτεια, της οποίας ο δυναστικός οίκος κατά το Στράβωνα ανήκε στους Βακχιάδες της Κορίνθου. Σπουδαιότερη πόλη ήταν η Ηράκλεια, που χτίστηκε από το Φίλιππο το Β'.
Οι πληροφορίες αυτές επιβεβαιώθηκαν από την αρχαιολογική σκαπάνη και τα ευρήματά της και φυσικά όλα είναι Ελληνικά.

ΒΥΖΑΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Μετά τον 7ο αιώνα μ.Χ. σλαβικά φύλα εγκαθίστανται στη περιοχή και μάχονται τους Βυζαντινούς, όπως και Βουλγαρικά αργότερα, τα οποία αφομοιώνονται γλωσσικά από τους Σλάβους. Η περιοχή της Βίγλας Πισοδερίου ήταν ένα από τα οχυρά μέρη των Βυζαντινών στην περιοχή λόγω της στρατηγικής σημασίας. Παρά το δυναμισμό του ηγεμόνα των Βουλγάρων Σαμουήλ και την ύπαρξη σλαβικού στοιχείου στην περιοχή ακόμη και αργότερα με τη Σερβική ηγεμονία του Ντουσάν δεν καταλύθηκε οριστικά η Βυζαντινή κυριαρχία και ούτε αλλοιώθηκε αισθητά ο εθνολογικός χαρακτήρας των κατοίκων. Προς το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πρέπει να έχει δημιουργηθεί ο πρώτος οικισμός του χωριού στη τοποθεσία που είναι μετά την τελευταία στροφή του σημερινού επαρχιακού δρόμου και πριν αντικρίσουμε το χωριό στη σημερινή του Θέση, καθώς ερχόμαστε από φλώρινα. Είναι δηλαδή ακριβώς κάτω από το Διγάλα . Εκεί οι γεροντότεροι θυμούνται τα κεραμίδια , τα ντουβάρια και τα σίδερα και άλλα σημάδια τον παλιού χωριού. Επίσης στο ύψωμα "Κούλα" ακόμη και σήμερα υπάρχουν καταστρωμένες τοιχοδομέςc από παλιό φρούριο που ήταν εκεί για να γίνεται έλεγχος του κάμπου. Οι κάτοικοι την εποχή αυτή ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και 5εν είναι εξακριβωμένο αν μιλούσαν από τότε το ιδίωμα της Σλαβομακεδονικής διαλέκτου μαζί με την Ελληνική γλώσσα, γιατί κυρίως οι αγροτικοί πληθυσμοί της υπαίθρου και όχι οι αστικοί μιλούσαν Σλαβικά.

ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ



Στον άσπρο κύκλο διακρίνεται το τζαμί (1924)

 Η κυριαρχία των Οθωμανών στο χωριό, που ονομάζεται Νεβολιάνη, αλλά και στη γύρω περιοχή είναι πολύ βαριά. Στρατιωτικά εξαρτώνται από τον Πασά των Ιωαννίνων ενώ Θρησκευτικά ανήκει ανέκαθεν στη Μητρόπολη Μογλενών που είναι προπύργιο του ελληνισμού. Τουρκικός στρατός και αρχές εδρεύουν στη Φλώρινα. Οι επαναστατικές κινήσεις είναι πολλές στη Δυτική Μακεδονία και περισσότερο μνημονεύεται του Καπετάν Ναούμη. Από τότε έμεινε και ι το τραγούδι: "Ναούμης πάει στη Φλώρινα…." . Ο Νικόλαος Κασομούλης από το Πισοδέρι, αγωνίστηκε στον Όλυμπο, το Μοριά και το Μεσολόγγι και ήταν και ιστοριογράφος. Τα πρώτα χρόνια του Ι800 ο Νικολάου Νίκ¹, αντιπρόσωπος του χωριού, πηγαίνει στον Πασά των Ιωαννίνων για να ζητήσει απ αυτόν την άδεια να μεταφερθεί τα χωριό στα ενδότερα, με απώτερο σκοπό να μη χαρακτηριστεί η περιοχή τσιφλίκι. Αυτό το πετυχαίνει , αφού τον εμπιστεύτηκε ο Αληπασάς. Ο κυριότερος λόγος είναι ασφάλεια των κατοίκων. Από εκεί, περνούσε ο δρόμος από Μοναστήρι για Καστοριά κα ι Γιάννενα και κάθε τόσο περιστασιακοί επιδρομείς λήστευαν και λεηλατούσαν τους κατοίκους. Έτσι το παλιό χωριό εγκαταλείφτηκε και οργανώνονται δύο οικισμοί προς το εσωτερικό της μικρής κοιλάδας . Ο ένας στην περιοχή Τσετιρόκι, ο οποίος μετά από λίγα χρόνια εγκαταλείπεται και αυτός, και ο άλλος στο ΒΑ μέρος που είναι η Σκοπιά σήμερα. Η μετακίνηση των κατοίκων και η δημιουργία της Άνω Νεβολιάνης, όπως χαρακτηριστικά λέγονταν τότε, έχει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την ασφάλεια και την οικονομία. Εvώ τα γύρω χωριά Τροπαιούχος, Πέρασμα , Υδρούσα κ.ά, γίνονται τσιφλίκι, η Νεβολιάνη, όχι. Μόνο οι Γκέγκηδες, που είναι η μοναδική απειλή τα χρόνια, εκείνα, συνεχίζουν να κάνουν επιδρομές και να δημιουργούν προβλήματα. Το χωριό στη νέα του τοποθεσία σιγά σιγά μεγαλώνει καθώς εγκαθίστανται και Τούρκοι, που δημιουργούν το δικό τους μαχαλά, το Τζαμί. Έτσι λέγονταν γιατί υπήρχε μια μικρή μουσουλμανική εκκλησία με τον πύργο που φώναζε ο χότζας. Το τζαμί καταστράφηκε το 1928. Οι σχέσεις με τους κατακτητές δεν είναι πάντα αρμονικές. Πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση, οπότε αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σπίτι και να καταφύγουν στο βουνό.

1.Σύμφωνα με διήγηση του ΓΙΑΝΝΑΚΗ Βασιλείου ο πρόγονός του ΝΙΚΟΛΑΟΥ Νικόλαος γύρω στα Ι820, περίοδο κατά την οποία το χωριό είχε εγκατασταθεί και διαμορφωθεί σαν οικισμός στη σημερινή περιοχή, αποφάσισε να πάει στον Αλή Πασά στα Γιάννενα για να του ζητήσει μια  χάρη προς όφελος των κατοίκων. Η σκούφια του από πάππου προς πάππου κρατούσε από εκείνα τα μέρη και γνώριζε και τα αρβανίτικα για να συνεννοηθεί.
Ξεκίνησε λοιπόν με το γαϊδουράκι του και το τορβά με το ψωμοτύρι για να επισκεφθεί το "θεριό" της Ηπείρου. Μετά από μερικές μέρες έφτασε και αμέσως πήγε στον Πασά και ζήτησε ακρόαση. Πραγματικά ο Αλή Πασάς τον δέχτηκε και τον ρώτησε για τον σκοπό της επίσκεψης.
-Θέλω πολυχρονεμένε μου πασά, το χωριό μου, που λέγεται Νεβολιάνη, να μην χαρακτηριστεί σαν τσιφλίκι, γιατί όλοι μας είμαστε φτωχοί κτηνοτρόφοι και τα χωράφια μας είναι λίγα και άγονα.
-Καλά για το χωριό σου, εσύ δε θέλεις τίποτα για τον εαυτό σου; ρώτησε ο πασάς.
-Όχι Πασά μου, μου φτάνουν αυτά που έχω, δόξα στο θεό.
-Μπράβο σου, φαίνεσαι καλός άνθρωπος και θα γίνει το πράμα όπως το θέλεις. Το χωριό σου δε θα γίνει τσιφλίκι και θα πληρώνετε μόνο τους άλλους φόρους.
O πρόγονός μας λοιπόν ευχαρίστησε τον πασά και με τη σφραγίδα του στο επίσημο έγγραφο έφτασε καβάλα σ' ένα άσπρο άλογο, που του το δώρισε ο πασάς, κουρασμένος αλλά απόλυτα ικανοποιημένος. Πήγε στον καϊμακάμη στη Φλώρινα παρέδωσε το φιρμάνι και έτσι η Νεβολιάνη γλύτωσε και δεν έγινε τσιφλίκι των Τούρκων, χάρη στο θάρρος και την πρωτοβουλία του παππού Νικόλα.
Από την εργασία του Λεωνίδα Ζώλη με τίτλο: "Σκοπιά, ιστορία και παράδοση"

Ο Ελληνικός Στρατός στη Σκοπιά

Λίγο καιρό πριν ελευθερωθεί η Φλώρινα τάγμα της Ε' μεραρχίας του Ελληνικοί στρατού ήρθε από ΝΑ στο χωριό με σκοπό να πάρει τη Φλώρινα. Αρχηγός ήταν ο Β. Πανουσόπουλος. Αναγκάστηκαν όμως να υποχωρήσουν προς την Υδρούσα. Να τι γράφει σε επιστολή του o τότε μητροπολίτης Πολύκαρπος:
" .... Είχον παρελάσει μέχρι το χωριό φλάμπουρον και το χωριό Κάτω Υδρούσα τμήματα τάγματος της Ε ' μεραρχίας, προσέφερον γενναίον φιλοδώρημα εις Νεβολιανίτην Σ .Σ. (δεν αναφέρει τ' όνομά του), ο οποίος μου έφερεν την χαρμόσυνον είδησιν της προελάσεως ανιχνευτών του Ελληνικού στρατού εις την Σκοπιάν και εκάλεσα τους διδασκάλους και διδασκαλίσσας των σχολείων Φλωρίνης να συστήσω να ετοιμάσουν μυστικά και αθορύβως Ελληνικές σημαίας προς υποδοχήν τον Ελληνικού στρατού. Αλλά καθ’ όλην την σύστασήν μου και προς τον αγγελιοφόρον Νεβολιανίτην και προς τους διδασκάλους να μην είπουν εις κανένα τίποτε, αυτοί από τον ενθουσιασμόν των τα εκοινολόγησαν και περιήλθον εις γνώσιν των Τούρκων...."
Μαζί με τον ελληνικό στρατό κατά την υποχώρηση φεύγουν σαν εθελοντές και τέσσερις νέοι τον χωριού από τους οποίους οι δύο ονομάζονταν Δάκος και Τύρπκος. Την άλλη μέρα τουρκικό απόσπασμα έρχεται και αμέσως αρχίζουν ανακρίσεις για να διαπιστωθεί ποιοι είχαν φύγει. Παρούσα και η τουρκική εξουσία του χωριού, καθώς και ο πρόεδρος της κοινότητας Ζώλης Δημήτριος. Ο επικεφαλής αξιωματικός που τον λέγανε Κεμάλ απευθύνεται στον πρόεδρο και του λέει:
- Λέγε γρήγορό, πόσοι φύγαν με το στρατό; H απάντηση του προέδρου είναι η εξής:
- Κανένας δε πήγε με το στρατό, λείπουν μόνο οι βοσκοί και αυτοί που είναι σε ταξίδι, βάζω το κεφάλι μου στον τορβά αφέντη . Τότε ο αξιωματικός είπε:
-Κι αυτό θα γίνει . Τελικά οι τούρκοι πείστηκαν και δεν πείραξαν κανένα. Ο κόσμος που είχε μαζευτεί στη περιοχή " Βερίστσια" έφυγε για τα σπίτια τους. Άλλη μια φορά την γλύτωσαν. Τώρα όμως τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Το όραμα μιας ελεύθερης πατρίδας σε λίγο θα γινόταν πραγματικότητα . Μια κρυφή χαρά κυρίεψε την ψυχή των ραγιάδων. Η ελπίδα, τ’ όνειρο και η πραγμάτωση του πόθου αιώνων σε λίγο, ναι σε λίγο, θα ξαναζωντάνευε και θα στοίχειωνε ο δράκοντας ελληνισμός να φέρει τη λύτρωση. Υπομονή για λίγο δεν πρέπει να παρασυρθούν από το χείμαρρο των συναισθημάτων τους και να μεθύσουν από τη χαρά της προσμονής. Ο εχθρός ήταν ακόμη εκεί και ήταν διπλός.
Ο τελευταίος πλούσιος Τούρκος στη Νεβολιάνη ονομαζόταν Καράς Αλή και ήταν πολύ εχθρικός με το χριστιανικό πληθυσμό. Τα προβλήματα που δημιουργούσε εξ αιτίας της πλεονεξίας του εξανάγκασαν τους κατοίκους να πάρουν δυναμικά μέτρα, όσο τους επέτρεπαν φυσικά οι δυνατότητές τους. Ο Καράς Αλή τους έβαζε με τη χρήση βίας και εκβιασμών να δουλεύουν στα χωράφια του χωρίς να τους πληρώνει. 0ταν η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, συνεννοήθηκαν κάποιοι και ένα βράδυ έβαλαν φωτιά στα χωράφια και τα σπαρτά του. Ήταν μια γενναία και τολμηρή 'ενέργεια, που ανάγκασε τον Καρά Αλή να σταματήσει την εκμετάλλευση και να συμφιλιωθεί. Έμενε στο σπίτι του Γιαλκοβάνη. Φεύγοντας αργότερα με την ανταλλαγή και την απελευθέρωση, λένε ότι κοίταζε το πηγάδι της αυλής και ότι εκεί έκρυψε χρυσά, ως εκ. τούτου δικαιολογημένα κάποιοι προσπάθησαν να τα βρουν, αλλά πρέπει ο θησαυρός να ήταν  άνθρακες.
Μια μέρα των πρώτων χρόνων τον αιώνα μας κάποιος, που τον έλεγαν "Πέτσε" σκότωσε έναν Τούρκο που ήταν ο φόβος και ο τρόμος… των γυναικών του χωριού. Έκτοτε αναγκάστηκε να πάρει τα βουνά συνεχίζοντας τους σκοτωμούς όχι όμως Τούρκων μόνο.
Ελληνες εξισλαμισμένοι δεν ζούσαν στη Νεβολιάνη, εκτός από κάποιον που η καταγωγή του ήταν από τον Άγιο Αντώνιο Καστοριάς, ο οποίος αναγκάστηκε να φύγει για την Τουρκία αμέσως μετά την απελευθέρωση, μαζί με όλους τους ομοίους του (Βαλσάδες). Λίγες εβδομάδες πριν ελευθερωθεί η Φλώρινα οριστικά από το ελληνικό σώμα του Ι. Άρτη, τμήματα επίσης του Ελληνικού στρατού είχαν φθάσει μέχρι τη Νεβολιάνη, αλλά αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.

Από την εργασία του Λεωνίδα Ζώλη με τίτλο: "Σκοπιά, ιστορία και παράδοση"

TOYTOYN TOYTOYN

Δια χειρός Λεωνίδα Ζώλη

Είμαστε στην εποχή του μακεδονικού αγώνα και τα προβλήματα για τον ανεφοδιασμό των Μακεδονομάχων στα βουνά είναι μεγάλα.  Ειδοποιήθηκε ο  σύνδεσμος στη Νεβαλιάνη (Σκοπιά) , ο πρόεδρος Νικόλαος Ζώλης , ο οποίος θα έπρεπε να αγοράσει σαράντα ζευγάρια τσαρούχια και σαράντα καρβέλια ψωμί από τη Φλώρινα  για τα παλικάρια του Παύλου Μελά , που βρίσκονταν εκείνες τις μέρες στο Νερέτι (Πολυπόταμος). Το πρώτο εμπόδιο ήταν οι Τούρκοι που δεν έπρεπε να υποψιαστούν τίποτε. Έτσι τα τσαρούχια και τα σαράντα καρβέλια ψωμί αγοράστηκαν από πολλά μαγαζιά της πόλης και κρυφά μεταφέρθηκαν στο χωριό. Το επόμενο που έπρεπε να γίνει ήταν να βρεθεί ο άνθρωπος που θα τα μετέφερε στον καταυλισμό. Με κανέναν τρόπο δε θα άφηναν τους Τούρκους να υποψιαστούν το παραμικρό. Για αυτό πλήρωσαν καλά έναν Τούρκο και αυτός ξεκίνησε με το γαϊδουράκι του για το βουνό. Στο δρόμο όμως έπεσε πάνω σε τουρκικό φυλάκιο που τον σταμάτησε και τον ρώτησε τι κουβαλάει.  Ο τούρκος όμως πονηρός είχε πάρει τα μέτρα του. Πάνω από τα ξύλινα κοφίνια, όπου είχε τα τσαρούχια, έβαλε φιντάνια καπνού για να μη φαίνονται. Η απάντησή του στους ομοεθνείς του ήταν: “τούτουν τούτουν” που θα πει καπνός στα τουρκικά. Τον άφησαν να περάσει χωρίς πρόβλημα και έτσι η δουλειά έγινε.

Από την εργασία του Λεωνίδα Ζώλη με τίτλο: "Σκοπιά, ιστορία και παράδοση"

Γιορτή των Τριών Ιεραρχών του 1901 στη Σκοπιά Φλώρινας

H φωτογραφία αυτή πιθανόν να είναι και η πιο παλιά που αναφέρεται στη Σκοπιά. Είναι τραβηγμένη στη γιορτή των τριών ιεραρχών το 1901. Αντιπροσωπεύει ένα μέρος από τους συγχωριανούς μας, που παρά τις συνθήκες τρομοκρατίας που επικρατούσαν τη χρονική αυτή περίοδο σε όλη την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, δε φοβήθηκαν να δείξουν ότι στηρίζουν τους ιερείς τους, ότι στηρίζουν τα αναφαίρετα ελληνικά δικαιώματα στη Μακεδονία. Στο κέντρο οι δυο παπάδες. Αριστερά ο πρεσβύτερος Παπαναστάσης και δεξιά ο νεώτερος Παπακώστας Σταμπουλής. Δίπλα στον Παπαναστάση ο περιφερειακός γιατρός, Κωνσταντίνος Μιχαήλ γνωστός σαν "Μόναχος" (υπήρξε αρχηγός και από τα ιδρυτικά μέλη της Εσωτερικής Οργάνωσης Μοναστηρίου που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο του 1904. Πίσω από το γιατρό και λίγο δεξιά, ο δάσκαλος Κουσμάνης Αναστάσιος(!). Δίπλα στον Παπακώστα ο Γροσδάνης Γεώργιος που ήταν δάσκαλος στο δημοτικό σχολείο και μετά έγινε και παπάς του χωριού, μετά τη δολοφονία των δύο ιερέων. Λίγο πιο πίσω και δεξιά από αυτόν ο Ηλίας Π. Αβραάμ, δάσκαλος και αυτός. Στην ίδια σειρά, όπως βλέπουμε τη φωτογραφία αυτή δεξιά από τον προαναφερόμενο και μεθεπόμενος ο πατέρας του Πέτρος Αβραάμ, επίτροπος της εκκλησίας.

Τα παιδιά μπροστά είναι μαθητές του ελληνικού σχολείου που λειτουργούσε και φοράνε τα χαρακτηριστικά ρούχα της εποχής( κιουρντιτσίνα). Πίσω οι γυναίκες με τις τοπικές φορεσιές αριστερά και δεξιά οι άντρες. Οι παπάδες και οι γερόντοι φυσιογνωμίες βιβλικές. Οι νέοι άνδρες αγέρωχοι με τις παλικαρίσιες κορμοστασιές τους, οι γυναίκες με τα βυζανιάρικα στην αγκαλιά.

Η Σκοπιά του 1901 ή  κατά άλλους του 1905 σε μια ιστορική φωτογραφία.

Σχεδόν όλες οι πληροφορίες αντλήθηκαν από την εργασία του Λεωνίδα Ζώλη με τίτλο: "Σκοπιά, ιστορία και παράδοση"

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ 15 ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΘΕΝΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΑΤΡΙΩΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΤΙΣ 9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1943

Στις 8 Αυγούστου 1943 ημέρα Κυριακή, σε ενέδρα μιας αντιστασιακής ομάδας της περιοχής Φλώρινας, στον δημόσιο δρόμο Φλώρινας - Κλαδοράχης εναντίον Γερμανικού αποσπάσματος (αποτελούμενο από δυο στρατιώτες, έναν οδηγό και έναν πολίτη, τον υπάλληλο της Εφορίας Φλώρινας Μίμη Παπαδόπουλο), σκοτώνεται ο οδηγός και τραυματίζεται σοβαρά ένας άλλος. Οι δυο Γερμανοί και ο Μίμης Παπαδόπουλος οδηγούνται στο υπερκείμενο δάσος του χωριού Κλαδοράχης ως αιχμάλωτοι. Ο πρόεδρος της Κλαδοράχης, Παναγιώτης Παπάς, μεταβαίνει στην Φλώρινα, όπου ενημερώνει το Γερμανικό Φρουραρχείο για το περιστατικό και στο σπίτι του, τον τότε Νομάρχη Φλώρινας, Κωνσταντίνο Μπόνη, φοβούμενος για αντίποινα.
Οι Γερμανοί αναφέρουν το γεγονός στην Ανώτερη Διοίκησή τους στη Θεσσαλονίκη, η οποία με τη σειρά της, διατάσσει ως αντίποινα, τον απαγχονισμό -για αρχή- 15 Ελλήνων πολιτών για το φόνο του ενός Γερμανού στρατιώτη και, την αύξηση του αριθμού στους 50, στην περίπτωση μη απελευθέρωσης των δυο άλλων Γερμανών αιχμαλώτων.
Κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης ημέρας και ιδίως τις βραδινές ώρες, καταρτίζεται η λίστα των μελλοθανάτων από 15 Έλληνες πολίτες. Η λίστα αποτελείται από συλληφθέντες πολίτες της πόλης της Φλώρινας και των γύρω χωριών στους τόπους κατοικίας ή εργασίας τους (χωράφια) και από κρατούμενους των Γερμανικών Φυλακών Φλώρινας.
Ανάμεσα στους 15 μελλοθανάτους συμπεριλαμβάνεται ο μαέστρος της Χορωδίας του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Φλώρινας «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» (ΦΣΦΑ), Θεόδωρος Θωμαΐδης γεννημένος το 1907 στο Μοναστήρι, αριστούχος πτυχιούχος μουσικός από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης (1928).
Διετέλεσε Διευθυντής των Κρατικών Ωδείων Κοζάνης και Καβάλας, ενώ διεύθυνε και την Συμφωνική Ορχήστρα του Ραδιοφωνικού Σταθμού Θεσσαλονίκης. Το 1942 επιστρέφει στην Φλώρινα και αναλαμβάνει την Χορωδία του νεοϊδρυθέντος Συλλόγου ΦΣΦ «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ».
Με την χορωδία πραγματοποιεί εμφανίσεις στην Φλώρινα ενώπιον του Γερμανού Φρουράρχου, τρεις εμφανίσεις στην Θεσσαλονίκη και μία στην Έδεσσα, ως πολιτιστική απάντηση του εθνικού φρονήματος των κατακτημένων Ελλήνων της περιοχής Φλώρινας, προς τις ξένες προπαγάνδες οικειοποίησης της Ελληνικής Μακεδονικής χώρας, από την τότε πανίσχυρη και συνεργαζόμενη με τα Ιταλο-Γερμανικά στρατεύματα κατοχής, Βουλγαρική προπαγάνδα.
Η δράση του ΦΣΦΑ για την ελληνικότητα της Μακεδονίας, στοχοποιεί στους εχθρούς της πατρίδας τον μαέστρο του Συλλόγου, ο οποίος συλλαμβάνεται -κατόπιν υποδείξεως μελών της τότε Βουλγαρικής προπαγάνδας και συγκεκριμένα του Βούλγαρου αξιωματικού Άντων Κάλτσεφ- από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής το βράδυ 08/08/1943 στο σπίτι του και με τις πυτζάμες του οδηγείται στο κρατητήριο.
Δεύτερος στόχος-θύμα των ανθελληνικών σχεδίων της τότε Βουλγαρικής προπαγάνδας στην περιοχή Φλώρινας, ήταν ο παπα-Δημήτρης Σταμπουλής, ιερέας της κοινότητας Σκοπιάς Φλώρινας. Ο αδελφός του παπα-Κωνσταντίνος, φλογερός πατριαρχικός, δολοφονήθηκε από όργανα Βουλγάρων Εξαρχικών, την ώρα που αποχωρούσε από την εκκλησία του χωριού του, το 1905.



Τα υπόλοιπα θύματα ήταν:

- οκτώ (8) Έλληνες πολίτες από την πόλη της Φλώρινας και τα γύρω χωριά της,

-δύο (2) μέλη της Ελληνικής Ισραηλιτικής Κοινότητας (επιβεβαιωμένο και από τα αρχεία του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας) και,

- τρεις άλλοι (3) Έλληνες πολίτες, για τους οποίους δεν γνωρίζουμε τους λόγους παρουσίας τους στην περιοχή της Φλώρινας.



Την Δευτέρα 09 Αυγούστου 1943, χαράματα και υπό τον θόρυβο των αναμμένων μηχανών Γερμανικών αυτοκινήτων -για να μην ακούγονται οι σπαρακτικές φωνές- εκτελέστηκαν δια απαγχονισμού σε ενιαία δοκό, στηριζόμενη σε δυο δένδρα (το ένα εκ των οποίων υπάρχει ακόμα). Τα πτώματα παρέμειναν αιωρούμενα επί τρεις ημέρες προς παραδειγματισμό, κατόπιν διαταγής του Γερμανικού Φρουραρχείου.
Μετά την αποκαθήλωση των σωρών, ακολούθησε κοινός ενταφιασμός στο διπλανό χωράφι, χωρίς επιμνημόσυνη δέηση και την παρουσία συγγενών.
Η προτροπή της Ανώτερης Στρατιωτικής Διοίκησης των Γερμανών της Θεσσαλονίκης, για απαγχονισμό άλλων 35 επιπλέον Ελλήνων πατριωτών από την Φλώρινα (σύνολο 50 εάν ίσχυε), τελικά δεν εκτελέστηκε, εξαιτίας των πολλών προσωπικών και επικινδύνων για την ίδια του την ζωή, προσπαθειών του τότε Νομάρχη Φλώρινας Κωνσταντίνου Μπόνη και της ταυτόχρονης απελευθέρωσης των δυο Γερμανών στρατιωτών από τις ανταρτικές δυνάμεις της περιοχής.

Πρώτος ο παπα-Δημήτρης Σταμπουλής

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΘΕΝΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΝΑΖΙΣΤΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΤΙΣ 09-08-1943

1. παπα-Δημήτρης ΣΤΑΜΠΟΥΛΗΣ

Εφημέριος του χωριού Σκοπιάς Ν. Φλώρινας, γόνος οικογένειας Μακεδονομάχου, γεννημένος το 1874. Συνελήφθηκε τη νύχτα στο σπίτι του από τους Ναζί, με το πρόσχημα σύντομης ανακριτικής διαδικασίας.



ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΦΛΩΡΙΝΗΣ
Ἱερεύς Δημήτριος Σταμπουλῆς, ἐτῶν 71, 9 Αὐγούστου 1943.

Ἐφημέριος τοῦ χωριοῦ Σκοπιά, ἀπ' ὅπου καί καταγόταν. Γεννήθηκε τό 1874. Ἀπηγχονίσθηκε στίς 9 Αὐγούστου 1943, στίς 7 τό πρωΐ, δεξιά τῆς δημοσίας ὁδοῦ ΦλωρίνηςΣερβικῶν συνόρων, κοντά στά χωριά Πρώτη καί Κλαδορράχη, σέ ἀντίποινα γιά τόν φόνο Γερμανῶν στρατιωτῶν. Ὑπῆρξε θῦμα τῶν διαπλοκῶν τῆς Ὀχράνας, ἡ ὁποία τόν μισοῦσε, ἐπειδή ἀρνιόταν νά λειτουργῆ στήν Βουλγαρική γλώσσα, καί γιά τόν λόγο αὐτό τόν συκοφάντησε στό Γερμανικό Φρουραρχεῖο μαζί μέ ἄλλους 14 πολίτες τῆς Φλώρινας.



2. Θεόδωρος ΘΩΜΑΪΔΗΣ

Διακεκριμένος Μουσικός, Μαέστρος της Μικτής Χορωδίας του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Φλώρινας «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ», γεννημένος στο Μοναστήρι το 1907. Συνελήφθηκε τη νύχτα με τις πιτζάμες στο σπίτι του από τους Ναζί, με το πρόσχημα σύντομης ανακριτικής διαδικασίας.

3. Νισίμ ΜΠΑΤΗΣ

Έμπορος από τα Ιωάννινα, (με επιβεβαιωμένα στοιχεία από το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο), βρέθηκε στη Φλώρινα για επαγγελματική δοσοληψία ανταλλαγής λαδιού με σιτηρά, βρέθηκε κρατούμενος από τους Ναζί.

4. Βασίλειος ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Έμπορος. Κρατούμενος στις Γερμανικές Φυλακές Φλώρινας. (Αγνώστων λοιπών στοιχείων).

5. Μεθόδιος ΜΠΕΡΕΑΣ

Στέλεχος του ΚΚΕ από τον Άγιο Παντελεήμονα Φλώρινας, εργάτης γεννημένος το 1910, ο οποίος συλλαμβάνεται στις Άνω Κλεινές.

6. Αλέξανδρος ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

Κάτοικος Φλώρινας, γεννημένος στην Αδριανούπολη το 1909, ηλεκτροτεχνίτης και υπάλληλος της Ηλεκτρικής Εταιρείας Φλώρινας.

7. Ναούμ ΚΩΣΤΙΔΗΣ

Από τη Μελίτη Φλώρινας, γεννημένος το 1879. Συνελήφθη αυθαίρετα από τους Ναζί στο χωριό του ενώ εργαζόταν.

8. Αθανάσιος ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗΣ

Έφεδρος ανθυπολοχαγός από την Πετρούσα Δράμας, γεννημένος το 1914, μέλος της Επιτροπής Αμυνταίου του ΕΑΜ. Κάτοικος Αμυνταίου Φλώρινας.

9. Ααρών ΛΕΒΗ

Έμπορος από τα Τρίκαλα (με επιβεβαιωμένα στοιχεία κατά το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο). Βρέθηκε στη Φλώρινα για επαγγελματική δοσοληψία ανταλλαγής εμπορευμάτων με είδος, και βρέθηκε κρατούμενος των Ναζί.

10. Απόστολος ΡΩΜΑΝΙΔΗΣ

Γεωργός από το χωριό Κάτω Κλεινές Φλώρινας, γεννημένος στο Καρς Καυκάσου. Συνελήφθηκε από τους Ναζί, αυθαίρετα, στο χωριό του.

11. Γρηγόριος ΤΣΗΤΟΣ

Δάσκαλος γεννημένος το 1880 στη Χίνκα Ιωαννίνων. Κρατούμενος στις Γερμανικές Φυλακές Φλώρινας. (Αγνώστων λοιπών στοιχείων).

12. Νικόλαος ΤΣΑΚΙΡΗΣ

Ιδιώτης από τη Φλώρινα, στέλεχος της ΕΠΟΝ. Συνελήφθηκε από τους Ναζί, με το πρόσχημα της ανάκρισης.

13. Ιωάννης ΤΣΩΡΓΟΣ

Υλοτόμος από τα Αμάραντα Κονίτσης Ιωαννίνων το 1911. Βρισκόμενος ως επισκέπτης στην αδελφή του στη Φλώρινα και συνδιαλεγόμενος προμήθεια καυσόξυλων, συνελήφθηκε από τους Ναζί σε ώρα εργασίας στις 09/08/1943.

14. Χαράλαμπος ΤΟΡΩΝΗΣ

Καφεπώλης γεννημένος στην Κιουτάχεια της Μικράς Ασίας, κάτοικος Φλώρινας, στέλεχος της ΕΠΟΝ. Συνελήφθηκε αυθαίρετα τη νύχτα 08/08/1943.

15. Τριαντάφυλλος ΤΗΛΚΕΡΙΔΗΣ

Γεωργός από το χωριό Κάτω Κλεινές Φλώρινας. Συνελήφθηκε αιφνιδίως στο χωριό του από τους Ναζί.

Η προσκοπική ομάδα της Σκοπιάς Φλώρινας

Στη Φλώρινα με την επίδραση των συμμάχων, ιδρύεται εφορεία προσκόπων «Την 10ην Οκτωβρίου 1919, ο τότε τοπικός έφορος προσκόπων Φλώρινας Ν. Γύπαρης συντάσσει λεπτομερή έκθεση... ». Στην οποία αναγράφεται ότι « επίκειται η ίδρυσης προσκοπικών ομάδων εις Μπάνιτσαν, Βοστεράνην, Γέρμαν, Αγία Παρασκευήν κατ Νεβελιάνην (εννοεί Νεβολιάνη).

Πράγματι, το 1932 υπήρχε η προσκοπική ομάδα Σκοπιάς όπως μαρτυρούν και οι παρακάτω Φωτογραφίες.

Σέρτσης Ευάγγελος και Παντελής Σταμπουλής

Μέλη της προσκοπικής Ομάδας ήταν: Σέρτσης Ευάγγελος, Σταμπουλής Παντελής, Τάλλης Ηλίας, Αλέξης Παπαθεοδώρου, Γιώργος Αλμπάνης, Στρούμος Μιχαήλ και άλλοι.

Γραμματέας και αρχηγός της ομάδας ήταν ο Μάντσος Κλείτος από την Φλώρινα.