Από τους πρώτους αιώνες της 2ης χιλιετίας π.χ. στη περιοχή της Δυτικής Νότιας και Κεντρικής Μακεδονίας ζουν οι Μακεδόνες. Ήταν ελληνόφωνη φυλή, αλλά θα παραμείνει για αιώνες μακριά από τη ραγδαία πολιτιστική ανάπτυξη άλλων συγγενών φύλων, που έχουν μετακινηθεί νοτιότερα και έχουν έρθει σ' επαφή με προελληνικούς πληθυσμούς κυρίως στα νησιά.
Η περιοχή της Φλώρινας ονομάζεται ΛΥΓΚΗΣΤΙΣ και περιλαμβάνει τα εδάφη από τη λίμνη Λιχνίτιδα (Αχρίδα) μέχρι το όρος Βόρας (Καϊμακτσαλάν).
Προς Β είχε τη Πελαγονία προς Ν την Ορεστιάδα και την Εορδαία. Πριν να υπαχθεί στο μακεδονικό βασίλειο αποτελούσε ανεξάρτητη επικράτεια, της οποίας ο δυναστικός οίκος κατά το Στράβωνα ανήκε στους Βακχιάδες της Κορίνθου. Σπουδαιότερη πόλη ήταν η Ηράκλεια, που χτίστηκε από το Φίλιππο το Β'.
Οι πληροφορίες αυτές επιβεβαιώθηκαν από την αρχαιολογική σκαπάνη και τα ευρήματά της και φυσικά όλα είναι Ελληνικά.
ΒΥΖΑΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Μετά τον 7ο αιώνα μ.Χ. σλαβικά φύλα εγκαθίστανται στη περιοχή και μάχονται τους Βυζαντινούς, όπως και Βουλγαρικά αργότερα, τα οποία αφομοιώνονται γλωσσικά από τους Σλάβους. Η περιοχή της Βίγλας Πισοδερίου ήταν ένα από τα οχυρά μέρη των Βυζαντινών στην περιοχή λόγω της στρατηγικής σημασίας. Παρά το δυναμισμό του ηγεμόνα των Βουλγάρων Σαμουήλ και την ύπαρξη σλαβικού στοιχείου στην περιοχή ακόμη και αργότερα με τη Σερβική ηγεμονία του Ντουσάν δεν καταλύθηκε οριστικά η Βυζαντινή κυριαρχία και ούτε αλλοιώθηκε αισθητά ο εθνολογικός χαρακτήρας των κατοίκων. Προς το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πρέπει να έχει δημιουργηθεί ο πρώτος οικισμός του χωριού στη τοποθεσία που είναι μετά την τελευταία στροφή του σημερινού επαρχιακού δρόμου και πριν αντικρίσουμε το χωριό στη σημερινή του Θέση, καθώς ερχόμαστε από φλώρινα. Είναι δηλαδή ακριβώς κάτω από το Διγάλα . Εκεί οι γεροντότεροι θυμούνται τα κεραμίδια , τα ντουβάρια και τα σίδερα και άλλα σημάδια τον παλιού χωριού. Επίσης στο ύψωμα "Κούλα" ακόμη και σήμερα υπάρχουν καταστρωμένες τοιχοδομέςc από παλιό φρούριο που ήταν εκεί για να γίνεται έλεγχος του κάμπου. Οι κάτοικοι την εποχή αυτή ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και 5εν είναι εξακριβωμένο αν μιλούσαν από τότε το ιδίωμα της Σλαβομακεδονικής διαλέκτου μαζί με την Ελληνική γλώσσα, γιατί κυρίως οι αγροτικοί πληθυσμοί της υπαίθρου και όχι οι αστικοί μιλούσαν Σλαβικά.
ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
Η κυριαρχία των Οθωμανών στο χωριό, που ονομάζεται Νεβολιάνη, αλλά και στη γύρω περιοχή είναι πολύ βαριά. Στρατιωτικά εξαρτώνται από τον Πασά των Ιωαννίνων ενώ Θρησκευτικά ανήκει ανέκαθεν στη Μητρόπολη Μογλενών που είναι προπύργιο του ελληνισμού. Τουρκικός στρατός και αρχές εδρεύουν στη Φλώρινα. Οι επαναστατικές κινήσεις είναι πολλές στη Δυτική Μακεδονία και περισσότερο μνημονεύεται του Καπετάν Ναούμη. Από τότε έμεινε και ι το τραγούδι: "Ναούμης πάει στη Φλώρινα…." . Ο Νικόλαος Κασομούλης από το Πισοδέρι, αγωνίστηκε στον Όλυμπο, το Μοριά και το Μεσολόγγι και ήταν και ιστοριογράφος. Τα πρώτα χρόνια του Ι800 ο Νικολάου Νίκ¹, αντιπρόσωπος του χωριού, πηγαίνει στον Πασά των Ιωαννίνων για να ζητήσει απ αυτόν την άδεια να μεταφερθεί τα χωριό στα ενδότερα, με απώτερο σκοπό να μη χαρακτηριστεί η περιοχή τσιφλίκι. Αυτό το πετυχαίνει , αφού τον εμπιστεύτηκε ο Αληπασάς. Ο κυριότερος λόγος είναι ασφάλεια των κατοίκων. Από εκεί, περνούσε ο δρόμος από Μοναστήρι για Καστοριά κα ι Γιάννενα και κάθε τόσο περιστασιακοί επιδρομείς λήστευαν και λεηλατούσαν τους κατοίκους. Έτσι το παλιό χωριό εγκαταλείφτηκε και οργανώνονται δύο οικισμοί προς το εσωτερικό της μικρής κοιλάδας . Ο ένας στην περιοχή Τσετιρόκι, ο οποίος μετά από λίγα χρόνια εγκαταλείπεται και αυτός, και ο άλλος στο ΒΑ μέρος που είναι η Σκοπιά σήμερα. Η μετακίνηση των κατοίκων και η δημιουργία της Άνω Νεβολιάνης, όπως χαρακτηριστικά λέγονταν τότε, έχει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την ασφάλεια και την οικονομία. Εvώ τα γύρω χωριά Τροπαιούχος, Πέρασμα , Υδρούσα κ.ά, γίνονται τσιφλίκι, η Νεβολιάνη, όχι. Μόνο οι Γκέγκηδες, που είναι η μοναδική απειλή τα χρόνια, εκείνα, συνεχίζουν να κάνουν επιδρομές και να δημιουργούν προβλήματα. Το χωριό στη νέα του τοποθεσία σιγά σιγά μεγαλώνει καθώς εγκαθίστανται και Τούρκοι, που δημιουργούν το δικό τους μαχαλά, το Τζαμί. Έτσι λέγονταν γιατί υπήρχε μια μικρή μουσουλμανική εκκλησία με τον πύργο που φώναζε ο χότζας. Το τζαμί καταστράφηκε το 1928. Οι σχέσεις με τους κατακτητές δεν είναι πάντα αρμονικές. Πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση, οπότε αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σπίτι και να καταφύγουν στο βουνό.
 |
| Στον άσπρο κύκλο διακρίνεται το τζαμί (1924) |
1.Σύμφωνα με διήγηση του ΓΙΑΝΝΑΚΗ Βασιλείου ο πρόγονός του ΝΙΚΟΛΑΟΥ Νικόλαος γύρω στα Ι820, περίοδο κατά την οποία το χωριό είχε εγκατασταθεί και διαμορφωθεί σαν οικισμός στη σημερινή περιοχή, αποφάσισε να πάει στον Αλή Πασά στα Γιάννενα για να του ζητήσει μια χάρη προς όφελος των κατοίκων. Η σκούφια του από πάππου προς πάππου κρατούσε από εκείνα τα μέρη και γνώριζε και τα αρβανίτικα για να συνεννοηθεί.
Ξεκίνησε λοιπόν με το γαϊδουράκι του και το τορβά με το ψωμοτύρι για να επισκεφθεί το "θεριό" της Ηπείρου. Μετά από μερικές μέρες έφτασε και αμέσως πήγε στον Πασά και ζήτησε ακρόαση. Πραγματικά ο Αλή Πασάς τον δέχτηκε και τον ρώτησε για τον σκοπό της επίσκεψης.
-Θέλω πολυχρονεμένε μου πασά, το χωριό μου, που λέγεται Νεβολιάνη, να μην χαρακτηριστεί σαν τσιφλίκι, γιατί όλοι μας είμαστε φτωχοί κτηνοτρόφοι και τα χωράφια μας είναι λίγα και άγονα.
-Καλά για το χωριό σου, εσύ δε θέλεις τίποτα για τον εαυτό σου; ρώτησε ο πασάς.
-Όχι Πασά μου, μου φτάνουν αυτά που έχω, δόξα στο θεό.
-Μπράβο σου, φαίνεσαι καλός άνθρωπος και θα γίνει το πράμα όπως το θέλεις. Το χωριό σου δε θα γίνει τσιφλίκι και θα πληρώνετε μόνο τους άλλους φόρους.
O πρόγονός μας λοιπόν ευχαρίστησε τον πασά και με τη σφραγίδα του στο επίσημο έγγραφο έφτασε καβάλα σ' ένα άσπρο άλογο, που του το δώρισε ο πασάς, κουρασμένος αλλά απόλυτα ικανοποιημένος. Πήγε στον καϊμακάμη στη Φλώρινα παρέδωσε το φιρμάνι και έτσι η Νεβολιάνη γλύτωσε και δεν έγινε τσιφλίκι των Τούρκων, χάρη στο θάρρος και την πρωτοβουλία του παππού Νικόλα.
Από την εργασία του Λεωνίδα Ζώλη με τίτλο: "Σκοπιά, ιστορία και παράδοση"
